Anafartalar
Gelecek olan 5 tümenin büyük bir kısmı Anafartalar Limanı’na çıkarılacak, ilk aşamada Kocaçimen-Tekke Tepe hattı ele geçirilmesi, daha sonra Eceabat doğrultusunda ilerlenerek Türk kuvvetlerinin gerisinin kesilmesi planlanmıştır. Bu çıkarmanın kolaylaştırılması amacıyla Arıburnu cephe kesimi takviye edilerek Conkbayırı’na bir taaruz ve Saros Körfezi’ne bir gösteriş çıkarması yapılması da düşünülmüştür. Anafartalar ve Suvla Koyu’na çıkarma yapacak birlikler; 9. Kolordu (10. ve 11. Tümenler), 29. Hint Tugayı, 13. İngiliz Tümeni, 29. İngiliz Tugayı. Bu bölgedeki Türk kuvvetleri; Yarbay Wilmer komutasında iki piyade taburu, Gelibolu ve Bursa Jandarma Taburları bulunmaktadır.
Çıkarmaya katılacak düşman birliklerinin başında General Stapford bulunmaktadır. Çıkarma 6 Ağustos gecesi saat 22:00’da başladı. İlk etapta 4 taburluk İngiliz birliği karaya çıktı. Karşılarında bulunan bir mangalık Türk gözcü kuvvetinin ateşle karşılık vermesine rağmen 1 ölü dışında kayıp vermeden kıyıya çıkmışlardır. Lalebaba Mevkii’ne çıkan birlik şiddetli ateşle karşılaşmışlar, çok kayıp verdirmelerine rağmen Türk erleri fazla direnemeyerek geri çekildiler. Ne var ki 34. İngiliz Tugayı’nın çıkması pek kolay olmadı. Atılan aydınlatma fişeklerinin Türk kıtalarınca görülmesi yüzünden muhripler 500m. açıkta demirlemek zorunda kalmıştır. Bu ve benzeri nedenler yüzünden bu kesimdeki çıkarma 7 Ağustos günü saat 03:00’ı bulmuştu. İngilizler’in 3 taburla 7 Ağustos sabahı Softa Tepe’ye yaptıkları taaruz, buraya yerleştirilen Türk birliklerinin direnişiyle başarılı olamamış, İngilizler, birliklerinin %80’ini kaybetmiştir. Buna karşın 11. İngiliz Tümeni, kıyıda hareketsiz, düzensiz ve karma karışık bir yığın halinde bulunmaktaydı. Tüm bunlardan General Stapford’un ve Hamilton’un haberi yoktu.
Gelişmekte olan yeni durum üzerine V. Ordu Komutanı, Saros Grubu’ndan bir alayı Anafartalar doğrultusunda harekete geçirerek bölgedeki Yarbay Wilmer ile bağlantı kurmasını emreder. Öte yandan da durumun kritikliğini görerek bölgenin sorumluluğunu yüklenebilecek bir komutan arayışına girmiştir. Bu konuda görüşülen Mustafa Kemal “Bütün mevcut kuvvetleri emrime vermekten başka çare yoktur.” demiştir. “Bu kuvvet çok gelmez mi?” sorusunu “Az bile gelir” diye yanıtlamış, böylece tüm birlikler kendisine bağlanmış ve Anafartalar Grup Komutanı olarak atanmıştır.
7 Ağustos günü, Softa Tepe’ye yönelen 10. Tümen birlikleri saat 10:00’da 11. Tümen’in 2 tugayıyla birleşerek Mestan Tepe’ye taaruz etmeleri emredilir. Fakat 11. Tümen birlikleri birbirine karışmış olduklarından taaruz emri uygulanamadı ve böylece Mestan Tepe Türk kuvvetinin elinde kaldı. Diğer taraftan bir İngiliz taburu Kireçtepe’ye doğru ilerlemiş, buraya yetişen Gelibolu Jandarma Taburu’ndan bir bölük İngilizler’e karşı koymuş, daha sonra takviye edilerek düşman ilerlemesi durdurulmuştur.
7 Ağustos sabahından itibaren gelişen olaylar karşısında Yarbay Wilmer, Kuzey Grup Komutanlığı’na gönderdiği raporunda takviye istemiştir. 7. ve 12. Türk Tümenleri’nin yolda olduğu, Tayfur’daki Süvari Alayı’ndan iki bölüğün Yarbay Wilmer emrine gönderilmesi bildirilmiştir. 7 Ağustos günü 5 tugaylık büyük İngiliz kuvvetinin, geniş bir alana yayılmış 3000 kişilik Türk birlikleri karşısında zorlanmadan hedeflerini ele geçirmesi ve Çanakkale Boğazı’nı ateş altına alması zor değildi. 9. İngiliz Kolordusu’na bağlı 27.000 kişilik kuvvetin sadece Mestan Tepe ile Karakol Dağı’nın bir bölümünü ele geçirmesi Türkler için büyük bir şans, İngilizler için ise büyük şanssızlık ve başarısızlıktır. Bu büyük İngiliz kuvveti ancak 800m. kadar ilerleyebilmiştir.
I. Anafartalar Muharebesi:
7. ve 12. Tümenler’in bölgeye gelmesi sonucu yapılması planlanan taaruza katılacak Türk kuvveti 18.987 kişiden oluşmaktaydı. Yapılan plana göre: 12. Tümen: Kavaktepe-Tekke Tepe Mevkiileri’nde hazırlık mevzisine girecek, gün ışımasıyla Kükürtlüpınar-Sülecik Mestan Tepe çizgisinde bulunan İngiliz birliklerine taaruza geçecekti. 7. Tümen: Büyük Anafarta Köyü doğusunda hazırlık mevzisine girecek, gün ışımasıyla Damakçılık Bayırı doğrultusunda taaruza geçecek. İbrikçe güneyinde bulunan Bursa Jandarma Taburu ile 31. Alay’ın 2. Taburu bu tümenlerle birlikte taaruza katılacak ve bu iki grup arasında bağlantıyı sağlayacaktır.
9 Ağustos sabahı saat 04:00’da Türk kuvvetleri belirtilen doğrultularda taaruza geçmiştir. Yapılan çetin süngü taaruzları ve Türk topçusunun destek atışları sonucu İngilizler’in elinde bulunan bazı önemli tepeler tamamen ele geçirilmiş, özellikle 12. Türk Tümeni taaruz hattı üzerinde bulunan 5 İngiliz taburu eski mevzilerine çekilmek zorunda kalmıştır. 7. Tümen cephesinde ise, İngiliz mevzilerine en çok yaklaşan 20. Alay’ın !. Taburu ağır zayiata uğramış, İngilizler’in karşı taaruzlarıyla geri çekilmek zorunda kalmıştır. 7. Tümen’in verdiği ağır kayıplar sonucu akşama kadar bir ilerleme sağlanamadı. 9 Ağustos taaruzlarında Türk zayiatı 2.114’tür. Anafartalar Bölgesi’ndeki bu gelişmeler karşısında Anafartalar Grup Komutanı Albay Mustafa Kemal 9 Ağustos gecesi birliklerin bulundukları hattı tahkim ederek savunma için düzenlemeleri emrini verir. Kendisi de 10 Ağustos’ta yapılacak taauzu yönetmek için Conkbayırı’na hareket etmiştir.
9. İngiliz Kolordu Komutanı, Türkler’in elinde bulunan Anafarta sırtlarını elde etmek amacıyla 10 Ağustos sabahı yeniden taaruz için gerekli emirleri vermişti. Bu taaruzda karaya yeni çıkarılan 53. Teritorial Tümeni destek amacıyla tertiplenmişti. Kraliyet Sahra Topçusu’na bağlı bir topçu tugayıyla iki dağ bataryası bu taaruzu destekleyecekti. Böylece 11. ve 53. Tümenler’den oluşan kuvvet 10 Ağustos günü saat 05:00’da taaruza geçer. Bu taaruz 12. Türk Tümeni cephesine yapılmış, birkaç saat süren savaş sonucunda taaruz geri püskürtülür. Türk kuvvetleri ağır kayıplar vermesine rağmen mevzilerini boşaltmamış, böylece İngilizler bir başarı elde edememişlerdir. 10 Ağustos’ta yapılan İngiliz taaruzlarında 12. Türk Tümeni 423, 7. Türk Tümeni 687 zayiat vermiştir. İngiliz zayiatı yaklaşık 1800 kişiydi.
Aynı gün Anafartalar’daki İngiliz taaruzuna destek amacıyla Conkbayırı’nda da bir saldırı planlanmıştı. Anafartalar Grup Komutanı Albay Mustafa Kemal, Anafartalar Ovası’ndaki birlikleri denetledikten sonra aynı gece yani 9 Ağustos gecesi yeniden Conkbayırı’nda bulunan 8. Tümen karargahına döndü. Bu bölgedeki birlikler İngiliz topçularının yoğun ateşiyle dağılmış, Conkbayırı’nda cepheyi koruyan 8. Tümen (23. ve 24. Alaylar) bulunmaktaydı. Albay Mustafa Kemal, 10 Ağustos sabahı saat 04:30’da baskın tarzında bir taaruz planlamıştı. Bu taaruz, süngü hücumu olacaktı. Bu taaruzu Mustafa Kemal şu şekilde anlatmaktaydı:
“10 Ağustos 1915’te Conkbayırı’nı almak ve bütün Boğaz’a hakim olmak için İngilizler 20.000 kişilik bir kuvvetle günlerce kazdıkları siperlere yerleşmişler, hücum anını bekliyorlardı. Gecenin karanlığı tamamen kalkmış, tan ağarmak üzereydi. 8. Tümen Komutanı ve diğer subaylarını çağırdım. Mutlaka düşmanı mağlup edeceğinize inanıyorum. Ancak siz acele etmeyin. Evvela ben ileri gideyim, size kırbacımla işaret verdiğim zaman hep birlikte atılırsınız. Bu durumdan askeri de haberdar etmelerini istedim. Hücum baskın tarzında olacaktı. Sakin adımlarla ve sürünerek düşmana 20-30m. yaklaştım. Binlerce askerin bulunduğu Conkbayırı’ndan çıt çıkmıyordu. Dudaklar sessizce bu sıcak gecede dua ediyordu. Kontrol ettim. Kırbacımı başımın üstünde kaldırıp çevirdim ve birden aşağı indirdim. Saat 04:30’da kıyametler kopmuştu. İngilizler neye uğradıklarını anlayamamıştı. Allah! Allah! sesleri bütün cephelerde karanlıkta gökleri yırtıyordu. Her taraf duman içinde ve heyecan her yere hakim olmuştu. Düşmanın topçu ateşi büyük çukurlar açıyor, her tarafta şarapnel ve kurşun yağıyordu. Büyük bir şarapnel parçası tam kalbimin üzerine çarptı, sarsıldım, elimi göğsüme götürdüm, kan akmıyordu. Olayı Yarbay Servet Bey’den başka kimse görmedi. Ona parmağımla susmasını emrettim. Çünkü vurulduğumun duyulması bütün cephelerde panik yaratabilirdi. Kalbimin üzerinde cebimde bulunan saat paramparça olmuştu. O gün akşama kadar birliklerin başında daha hırslı olarak çarpıştım. Yalnız bu şarapnel vücudumda kalbimin üzerinde aylarca gitmeyen derin bir kan lekesi bırakmıştı. Aynı gün gecesi parçalanan saatimi Ordu Komutanı Liman Von Sanders Paşa’ya hatıra olarak verdim. Çok şaşırmış, heyecanlanmıştı. Kendileri de altın saatini bana hediye ettiler.”
Diğer taraftan 9 Ağustos’u 10 Ağustos’a bağlayan gece Kanlısırt’a da ardı ardına hücumlar yapılmış, bir kısım Türk mevzileri geri alınmıştı. Bu taaruzda 47. Alay Komutanı Binbaşı Tevfik Bey ve 15. Alay Komutanı Yarbay İbrahim Şükrü en ileri hatta çarpışırken şehit olmuşlardır. 6-10 Ağustos arasında Conkbayırı Bölgesi’nde yapılan savaşlarda Türk kuvvetleri yaklaşık 20.000 zayiat, İngiliz kuvvetleri 25.000 zayiat vermiştir
II. Anafartalar Muharebesi:
I. Anafartalar Savaşı’ndaki başarılı Türk savunması karşısında alınan başarısızlık sonucu General Stapford görevden alınmış, yerine 29. Tümen Komutanı General Lisle atanmıştı. Generale verilen görev, dağılan 9. Kolorduyu toplamak ve Türk mevzilerine yeni bir taaruz harekatı yapılmasıydı. Suvla’da bulunan birlikler 29. Tümen’in iki tugayıyla takviye edilmişti.
Taaruz 21 Ağustos’ta saat 14:00’da yoğun donanma ve kara topçusunun ateşiyle başladı. Anafartalar bölgesindeki bu taaruz tüm cephelerde olmaktaydı. Bu taaruzda üstün İngiliz kuvvetine karşı Türk savunması çok zayiat vermesine rağmen bulunduğu mevzileri bırakmıyordu. 22 Ağustos’ta yapılan taaruzlarda 9. İngiliz Kolordusu’nun tek kazancı Yusufçuk Tepesi’nin batı yamaçlarında bir mevzi parçasıyla, sağ kanadındaki Azmak Dere kuzeyine doğru küçük bir mevzi parçasından ibaretti. Bu küçük kazançlar için İngilizler 6558 zayiat vermişti. Türkler’in zayiatı ise 2598 kişiydi.
General Hamilton, Anafartalar Savaşı sonunda elde etmeyi planladığı Kocaçimen-Tekke Tepe hattı İngiliz kuvvetlerinin güvenliği açısından oldukça önemliydi. Fakat tüm yapılan taaruzlar sonucunda hiçbir sonuç alınamamış, tüm planlar iflas etmişti. Anafartalar Savaşı, Çanakkale Savaşı’nın kaderini belirlemiştir. Bu bölgedeki Türk kuvvetinin başına genç, cesur ve sevk idare yeteneği yüksek olan Kurmay Albay Mustafa Kemal’e verilmesi Türkler açısından oldukça büyük bir şans olmuştur.
Seddülbahir Cephesi ve Arıburnu Cephesi’ndeki savaşlarda artık İngilizler planlanan hedeflere ulaşamayacaklarını anlamışlardı. Balkanlar’da oluşan yeni gelişmeler yüzünden Çanakkale Cephesi’ndeki birliklerin bu bölgeye kaydırılması kararı alınmıştı. Böylece 8.5 ay süren Çanakkale Cephesi’nin boşaltılma kararı alınır. Bu karar ile 20 Aralık’ta Arıburnu Bölgesi’nden İngiliz birlikleri tamamen bu bölgeyi boşaltmıştır.
Çanakkale Savaşlarında Tarafların Kayıpları:
Türkler: 58.650 şehit, 100.177 yaralı, 10.067 kayıp, 21.498 hastalıktan ölen, 64.000 sakat. Toplam 254.392 kişi.
İngilizler: 1.745 subay-26.455 er ölü, 3143 subay-74.554 er yaralı, 353 subay-10.901 er kayıp ve 98.863 sakat, Toplam 216.014 kişi.
Fransızlar: Kayıp, ölü ve yaralı olarak toplam 47.745 kişi.
